Een deel van de mensheid vertrouwt op natuurlijke plantaardige hulpbronnen als belangrijkste basis van hun gezondheidszorg. Vooral heilzame kruiden uit de natuur spelen hierin een grote rol. Afhankelijk van de verschillende definities en telmethodes die gehanteerd worden, ligt het aantal heilzame plantensoorten wereldwijd momenteel tussen de 36.000 en 50.000.
Maar liefst 70 procent van deze planten wordt uit het wild geoogst. De conclusie die we hieruit kunnen trekken is redelijk eenvoudig: als we op dezelfde voet verdergaan, dan zullen we deze natuurlijke schatten waarschijnlijk voor altijd kwijtraken.
Natuurbeschermingsorganisaties luiden daarom al geruime tijd de noodklok: van alle bekende heilzame plantensoorten in de wereld worden er 15.000 momenteel als bedreigd beschouwd. Zelfs een aantal voorheen veelvoorkomende soorten staan in sommige gebieden op het punt van uitsterven, zoals de sleutelbloem en de voorjaarsadonis.
Kunnen we daarom met een zuiver geweten wilde heilzame planten blijven verwerken tot extracten, sappen, tabletten en gels?
Niet van de weilanden, maar van de eigen akkers
Toen Alfred Vogel jong was, verzamelde hij wilde planten uit nabijgelegen weilanden en heuvels. In die tijd was dit de normaalste zaak van de wereld. Maar door de stijgende wereldwijde vraag naar heilzame kruiden besefte hij al snel hoe noodzakelijk het was de natuur te beschermen tegen massale roofbouw. Daarom zet A.Vogel zich al sinds haar oprichting in 1963 in voor een bewust en zorgvuldig gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
De kruiden en planten die verwerkt worden in de A.Vogel producten zijn om deze reden uitsluitend afkomstig uit:
- eigen tuinen
- goedgekeurde wilde verzameling
- duurzame projecten in het land van herkomst van de plant, waarbij rekening wordt gehouden met de behoeften van het land en van de plaatselijke bevolking
Afhankelijk van de jaarlijkse vraag wordt ongeveer 70%—75% door A.Vogel zelf gekweekt of door gecontracteerde telers. En ongeveer 25%-30% van de benodigde grondstoffen komt uit het wild. In totaal wordt jaarlijks zo'n 200 ton verse planten verwerkt.
Duurzaamheid bevorderen
Zo zijn bijvoorbeeld onze Echinacea en Sint-janskruid (wordt gebruikt voor producten in Zwitserland) afkomstig van gecertificeerde biologische teelt en onze paardenkastanjes van gecontroleerde wilde verzameling. Als een plant in het koude Zwitserse klimaat niet goed gedijt, dan zet A.Vogel zich in voor duurzame projecten in het land van herkomst van de plant. Een voorbeeld hiervan is ons teeltproject voor duivelsklauw in de Kalahari.
Van de ongeveer 70 verschillende plantensoorten die nodig zijn voor de productie van A.Vogel producten, is meer dan tweederde afkomstig uit doelgerichte teelt. Slechts ongeveer 20 plantensoorten, waaronder de klimop (Hedera helix) of de sap en bladeren van de berk (Betula pendula), zijn afkomstig van wilde standplaatsen - en qua hoeveelheid maken deze slechts het kleinste deel uit.
Onze focus ligt op duurzaamheid, met andere woorden op de bescherming en het behoud van de planten. Zo zijn bijvoorbeeld de zaden van de paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) en de jonge uitlopers van de fijnspar (Picea abies) belangrijke ingrediënten voor de productie van zelfzorgmiddelen. Met 75 ton is de vraag naar deze twee planten veruit het grootst. Toch vormt de oogst geen enkele bedreiging voor de inheemse natuurlijke flora, aangezien deze twee planten in de meeste gevallen gecultiveerd zijn en dus niet echt 'wild'.
Vertrouwen op gecertificeerde contractboeren
"Een hoeksteen van de duurzame landbouw, naast gewasrotatie, is biologische teelt," benadrukt Andreas Ryser, tot 2019 Hoofd Plantenteelt bij A.Vogel. "Het belangrijkste voor mij is om langdurige relaties te hebben met betrouwbare leveranciers", zegt hij. Andreas heeft een voorkeur voor gekweekte planten, "ze zijn beter controleerbaar, dus onze kwaliteitscriteria zijn beter toepasbaar." De meeste van de bij A.Vogel gekweekte planten staan sowieso dicht bij de wilde vorm. "Het beste wat we kunnen doen in termen van duurzaamheid zou zijn om helemaal af te zien van het verzamelen van wilde planten," zei Andreas.
Al vanaf het begin van zijn werk bij A.Vogel had hij ideeën in deze richting. Door onduidelijke regelgeving waren er destijds problemen met het verzamelen van sparrenscheuten uit het wild. Andreas pleitte er daarom voor om sparrenhagen op het bedrijfsterrein te laten kweken. "Dat heeft goed uitgepakt." Deze aanpak zou in de toekomst verder uitgebreid kunnen worden, aangezien er in Duitsland, waar tot nu toe de meeste sparrenscheuten voor A.Vogel producten vandaan komen, steeds minder sparren worden gekweekt. Bovendien is er daar steeds meer sprake van een tekort aan getraind personeel die dit werk kunnen uitvoeren.
Ook de teelt van de heilzame plant Arnica montana (valkruid), waarvan het verzamelen in het Alpengebied verboden is, is succesvol gebleken. Na talrijke proeven is A.Vogel erin geslaagd, in samenwerking met specialisten, Arnica montana in Duitsland op biologische wijze te kweken. Op deze manier is er minder afhankelijkheid van de goedgekeurde wilde collecties in Roemenië.
"De contractboeren die met A.Vogel samenwerken moeten biologisch produceren", zegt Vanathy Erambamoorty, die sinds augustus 2020 Hoofd Plantenteelt is. "Je moet daarnaast op zijn minst ervaring hebben met het telen van vollegrondsgroenten. Het werkproces lijkt namelijk op dat van de teelt van heilzame planten, bijvoorbeeld wat betreft het wieden van onkruid, het telen van het gewas en het feit dat er maar één bepaalde plant tegelijk op het veld komt. Met het oog op de verwerking van verse planten geeft A.Vogel er de voorkeur aan om contractboeren te zoeken in de buurt van de productiefaciliteit in Roggwil TG.
In het geval van gecontracteerde boeren of wild oogsters uit bijvoorbeeld Roemenië en Bosnië, zorgt een uitgekiend transportsysteem met aangepaste koeling er niettemin voor dat de goederen vers worden geleverd voor verwerking.
Voor controledoeleinden wordt er altijd een oogstlogboek meegestuurd met het verzamelde materiaal. Daarin wordt vastgelegd waar de planten verzameld zijn, hoe ze geteeld zijn en ook hoe lang de oogst heeft geduurd.
