Het verschil tussen voedselallergie, voedings- intolerantie
Reactie bij allergie
Een allergie en een intolerantie voor voeding worden vaak door elkaar gehaald. En dat is niet zo gek, want de klachten kunnen hetzelfde zijn, maar het werkingsmechanisme erachter is anders. Bij een allergie is het afweersysteem betrokken bij de reactie, het ziet eiwitten die van nature voorkomen in de voeding of in de lucht als pollen als indringers en maakt dan verschillende antistoffen tegen die eiwitten aan. Elke keer dat er dan zo’n eiwit binnenkomt, komen ook de antistoffen in actie. De gemaakte antistoffen vallen onder het Etype (igE). Kenmerkend is dat bij een allergie de klachten vaak snel na het eten van het betreffende voedingsmiddel optreden; binnen enkele minuten tot uren erna. Wanneer de antistof in aanraking kom met de eiwitten oftewel allergenen waar een gevoeligheid voor is, komen er uit zogenaamde mestcellen verschillende stoffen vrij, waaronder histamine. Deze stoffen zorgen voor de vervelende allergische reacties, zoals:
- galbulten
- kortademigheid
- jeuk
- tranende ogen etc.
Voedselallergieën komen bij kinderen vaker voor dan bij volwassenen, dit komt omdat het immuunsysteem en de darmen van kinderen nog niet helemaal ontwikkeld zijn. De darmen laten dan soms wat grotere eiwitdeeltjes door, waar het onvolgroeide immuunsysteem te happig op reageert. De meeste bekende eiwitten in voeding waar het immuunsysteem op reageert en antistoffen voor aanmaakt zijn o.a.:
- koemelkeiwit
- kippeneiwit
- noten en pinda’s
- vis en schaal en schelpdieren
- soja
- appel
- sesamzaad.
Soms kan het lichaam niet goed onderscheid maken tussen de verschillende soorten eiwitten omdat deze eiwitten erg op elkaar lijken, dan krijg je een kruisallergie. Zo lijken bijvoorbeeld de eiwitten in de pollen van een berk op die van de appel en kun je dus op beide een reactie krijgen. Andere bekende kruisallergieën:
- Berk: appel, hazelnoot, wortel, aardappel, selderij, kers, peer, walnoot
- Bijvoet: selderij, wortel, venkel, peterselie, koriander, mosterd
- Gras: aardappel, tomaat, tarwe, pinda
- Koemelk: geitenmelk, schapenmelk, rundvlees
- Pinda: boomnoten, soja bonen, groene bonen, groene erwten, linzen,
- Latex: banaan, avocado, kiwi, kastanje, papaja, vijgen (aardappel, tomaat)
- Kat: varkensvlees
Bij een voedselallergie kan een klein beetje van het allergeen al voldoende zijn om klachten uit te lokken. Sommige mensen zijn zo allergisch bijvoorbeeld voor pinda, dat na het kleinste beetje ze in een anafylactische shock kunnen raken. Ook bij een gluten allergie (coeliakie) treedt er direct schade op. Het minste korreltje gluten is dan voldoende om de bekleding van de dunne darm te beschadigen. En bij een lactose allergie, is het aflikken van een lepeltje met melk genoeg voor diarree.
Symptomen bij een allergie per orgaan
De symptomen van een allergie treden vaak op rond de slijmvliezen van het lichaam. Dat is niet zo gek want juist daar waar het lichaam contact heeft met de buitenwereld is het immuunsysteem erg actief. Het maakt telkens keuzes en bepaalt wat het lichaam verder in mag en wat lichaamsvreemd is en aangevallen moet worden. De slijmvliezen van de keel/neus en mond, longen, darmen en huid zijn daarom bij een allergische reactie vaak aangedaan. Het immuunsysteem reageert dan te enthousiast en valt stoffen die normaal gewoon moeten passeren, zoals bijvoorbeeld een appel of een banaan.
Symptomen van een allergie
- Huidklachten: roodheid, jeuk, galbulten, herhaalde aanvallen van jeukende bulten, eczeem
- Oogklachten: jeuk, roodheid van oogslijmvliezen, tranen, vochtophoping onder de ogen
- Oedeem: plaatselijke vochtophopingen, vooral in het gezicht; zwelling van de strotteklep
- Bovenste luchtwegen: verstopte neus, jeuk, loopneus, niezen, vochtophoping rond strottenhoofd, heesheid, droge hoest
- Onderste luchtwegen: hoesten, benauwdheid, kortademigheid, piepende ademhaling, samengetrokken tussenribspieren
- Mond: blaasjes/zwelling van de lippen, tong, keel of verhemelte, jeuk in mond
- Maagdarmklachten: misselijkheid, buikpijn, brandend maagzuur, overgeven, diarree of juist obstipatie
- Hart- en vaatklachten/anafylaxie: snelle pols (soms trage pols bij anafylaxie), lage bloeddruk, duizeligheid, flauwte, bleekheid, zweten, bewusteloosheid (shock)
- Overige klachten: samentrekken baarmoeder, gevoel van naderend onheil, gedragsveranderingen, ontsteking van oog en middenoor
Voedingsintolerantie
Reactie bij intolerantie
Bij een voedingsintolerantie is het immuunsysteem niet betrokken en worden er dus geen antistoffen aangemaakt. De reactie treedt dan op door bijvoorbeeld een tekort aan een bepaalde enzymen zoals bij lactose-intolerantie, of een fructose intolerantie. Maar ook door een reactie op stoffen die van nature al in de voeding zitten, dit noem je triggers. Vaak kun je bij een intolerantie wel een beetje van een bepaald voedingsmiddel verdragen, maar krijg je teveel binnen dan treedt een reactie op. De reactie kan pas later optreden soms na 48 uur na het eten. Dit maakt het soms lastig te bepalen waar je nou precies gevoelig op reageert.
Lactose
Een bekende intolerantie is die voor lactose, hierbij ontstaat, buikpijn, diarree een schuimende ontlasting omdat er te weinig van het enzym lactase aanwezig is om de lactose af te breken. Ook fructose intolerantie komt veel voor, hierbij gaat het om een enzymstoornis waardoor de vruchtensuikers niet goed opgenomen kunnen worden in de dunne darm en vervolgens in de dikke darm een gistingsproces op gang brengen waarbij veel gasvorming, buikpijn en diarree voorkomt. Het is dan zaak voorzichtig te zijn met producten met een hoog fructosegehalte zoals; fruit, gedroogd fruit, vruchtensappen, bier en wijn.
Andere intoleranties
Met behulp van een waterstof-ademtest in het ziekenhuis kan de diagnose voor een lactose en/of fructose intolerantie worden gesteld. Een aantal andere bekende intoleranties zijn die voor gluten (let op dit is anders dan een allergie voor gluten, vaak kan bij een intolerantie een kleine hoeveelheid gluten worden verdragen), conserveringsmiddelen zoals sulfiet in wijn, voedselkleurstoffen en salicylaten deze komen van nature voor in o.a. appels, druiven en producten afkomstig daarvan zoals cider, wijn en azijn. Intoleranties komen veel vaker voor dan allergieën, de symptomen kunnen erg op elkaar lijken, maar zijn vaak wat milder van aard.
Hoe test je op een voedselallergie?
Als je een voedselallergie vermoed kun je het beste een tijd lang een voedingsdagboek bijhouden en de klachten die je hebt. Vaak kun je al snel een bepaald patroon terugzien en krijg je een beter beeld, welk voedingsmiddel misschien klachten veroorzaakt. Dit is de huis-tuin en keuken methode die helpt bij zowel het signaleren van een allergie als wel een intolerantie. Met dit voedingsdagboek kun je naar de huisarts gaan die vervolgens een verwijzing kan geven naar de allergoloog. Deze heeft een aantal methoden om een allergie op te sporen:
Bloedonderzoek
Voor bloedonderzoek wordt een beetje bloed bij afgenomen en gekeken of er IgE antistoffen gevonden worden. Een positieve test geeft aan dat er antistoffen zijn gemaakt en dat het lichaam ergens op reageert, maar welk voedingsmiddel dat dan is, is vaak niet duidelijk. Daarom wordt dit onderzoek vaak in combinatie met andere onderzoeken gedaan. Een pinda-allergie kan met deze test vaak wel worden opgespoord.
Huidpriktest
Bij de huidpriktest worden druppels van mogelijke allergenen op de huid gedruppeld. Daar wordt vervolgens doorheen geprikt. Na 15-20 minuten wordt de prikplaats op de huid bekeken en beoordeeld op een reactie.
Eliminatie-provocatie
In de praktijk werkt het eliminatie-provocatieonderzoek heel goed bij het opsporen van een allergie of intolerantie. Het verdachte voedingsmiddel wordt hierbij 4-6 weken weggelaten. Als de klachten verdwijnen, wordt het 'verdachte’ voedingsmiddel opnieuw gegeven. Komen dezelfde klachten weer terug, dan is een allergie of intolerantie voor het geteste voedingsmiddel aangetoond. Het is verstandig deze testfase samen met een diëtist te doen, omdat het heel lastig kan zijn 1 of meerdere voedingsmiddelen te vermijden en de goede vervangers te eten, zodat er geen tekorten ontstaan.
Dubbelblind placebogecontroleerd onderzoek
De meest betrouwbare test is het dubbelblind onderzoek. Hierbij wordt er gewerkt met testvoeding zowel de arts al de patiënt weet niet waar het allergeen in zit. Dit type onderzoek wordt niet heel vaak gedaan.
Wat kun je zelf doen?
Bij een allergie of intolerantie is het zaak te weten waar het lichaam precies op reageert. Dit kan een langdurig proces zijn, maar de eerste stap is om een voedingsdagboek bij te houden en daar ook de klachten in te vermelden. Bij een allergie is het zaak de voedingsmiddelen waar je op reageert helemaal weg te laten, maar bij intolerantie kun je vaak wel een beetje van de stof binnenkrijgen en is het een kwestie van trial en error om de dosis te vinden waar je geen last van hebt. Zo kun je bij een lactose-intolerantie misschien wel wat melk in de koffie doen, maar is een glas melk net te veel. Verder kan het helpen vooral de werking van de darmen te verbeteren. Het grootste gedeelte van het immuunsysteem zit in de darmen, daarom kan het bij intoleranties en allergieën zinvol zijn het darmslijmvlies te versterken en te zorgen dat deze niet al te doorlaatbaar is, waardoor te grote eiwitten de darm kunnen passeren. De volgende voedingsstoffen kunnen de darmwand en het functioneren van de darmen ondersteunen:
- Bromelaine (helpt de eiwitvertering)
- Selenium
- Vitamine A en D
- Glutamine
Een (natuur-)diëtist kan helpen bij het aanpassen van de voeding, adressen vind je hier: http://www.natuurdietisten.nl
